Istanbul’un Fethi - Fetih Kasidesi

ISTANBUL, 6 Nisan 1453'te başlayan kuşatma süresince yapılan bütün hücumlara rağmen düşmemişti. Şehir düşmemişti ama dört burç yıkılmış, birçok tabya yerle bir edilmiş ve surların büyük bir bölümü de harabe olmuştu. Surların önemli bir kısmı fıçı, çuval gibi malzemelerle doldurulmuştu. Geceyi gündüze çeviren top ateşleri sürekli devam ediyordu. Şehrin yiyecek teminini tamamen kesilmişti. Galata tarafındaki toplar Haliç'teki gemilere ateş açarak, panik yaratıyorlardı.

24 Mayıs'ta karadan ve denizden aynı anda yapılacak son hücumun tarihi olarak 29 Mayıs'ta belirlendi. Ancak İtalya'dan bir donanma ve Macaristan'dan bir ordunun İstanbul'a yardıma geldiği dedikodusu Osmanlı ordugâhında yayıldı. Yapılan toplantıda Veziriazam Çandarlı Halil Paşa ve onunla hareket eden birkaç vezir kuşatmayı kaldırıp, Bizans'ı vergiye bağlama fikrini ileri sürdü. Ancak Zağanos Paşa yayılan dedikodunun boş ve kötü niyetli bir uydurma olduğunu söyledi ve sonuna kadar devam edilmesi gerektiğini söyledi. Zafer kazanılmak üzereydi. Toplantıdan kuşatmaya devam kararı çıktı.
II. Mehmed, şehri teslim ederse imparatora maiyeti ve hazineleriyle serbest geçiş teklif etti. Halka dokunulmayacaktı. İmparator, teslim teklifini reddedip, haraç vermek şartıyla kuşatmanın kaldırılmasını teklif etti.

BÜYÜK FETHE DOĞRU

Artık şehrin kaderi belli olmuştu. II. Mehmed 27 Mayıs akşamı, gece boyunca ve ertesi gün saldırının durdurulmasını ve ordunun dinlenmesini emretti. Osmanlı karargâhında bir uçtan diğerine meşaleler ve nöbetçi ateşleri yandı. Siperin önündeki hendek tamamen doldurulmuş ve kara surları yalnızca piyadelerin değil, süvarilerin bile girebilecekleri üç yerden harap edilmişti. 28 Mayıs'ta toplar eskisinden daha yoğun ateş etmeye başladı. Türk tellallar, herkesin kendisine tahsis edilen yerde ertesi sabah yapılacak büyük taarruza hazır olmalarını duyurdu. Genç hükümdar taarruz hazırlıklarının denetlemek üzere atı üzerinde Türk safları arasında gezindi.

Genç padişah akşamleyin hem ordunun hem donanmanın bütün komutanlarını toplayarak, büyük taarruz için konuşup, onları cesaretlendirdi. Dinleyenler, sultanın konuşmasını tek ağızdan tekbir getirerek karşıladı: "Lâ İlahe İlallah Muhammedün Resulullah." Bu tekbir tıpkı gök gürültüsü, yaklaşan bir fırtına gibi surlarda yankılandı. Şehirde ise "Tanrım tehditlerini bizim üzerimizde gerçekleştirme; bizi düşmanın elinden kurtar" feryatları yükseldi.

GÜN AĞARMADAN HÜCUM BAŞLADI

Osmanlı ordugâhında taarruz iyi planlanmıştı: Kaptanıderya Hamza Bey, Marmara Denizi boyunca uzanan deniz surlarını taciz edecek, karaya adam çıkartacak ve merdivenlerle surlara tırmanmaya çalışacaktı. Zağanos Paşa, limanın iç kısmında bulunan 70 kadar gemiyi kullanarak Haliç boyunca uzanan surlara saldıracaktı. Karaca Bey, kara surlarının harabe haline dönmüş kuzey tarafına saldıracaktı. İshak Paşa ve Mahmud Paşa ise haftalardır süren bombardımanın daha az zarar verdiği güney bölümüne saldıracaklardı. Veziriazam Çandarlı Halil Paşa ve Saruca Paşa, padişahın iki tarafında bulunarak, Giustiniani'nin savunduğu Topkapı-Edirnekapı surlarına taarruz edeceklerdi.

Şafak sökmeden üç saat önce Türk karargâhında hareket başladı. On binlerce asker Bizans'a son darbeyi vurmak üzere harekete geçti. Surların önündeki hendekler dolduruluyor, toplar ateşe hazırlanıyor, kılıçlar temizleniyordu. Surların üzerinde endişe dolu gözlerle onları izleyen Bizanslılar'ın yapacak bir şeyleri yoktu.
Sabahleyin gün ağarmadan genç padişahın emriyle "Allah Allah" diyerek saldıran askerlerin sesleriyle son hücum başladı. Taarruz başladığında gün daha ağarmamıştı, yıldızlar hâlâ parlıyordu.
Hiç durmadan çalan mehter askeri coşturuyordu.

Osmanlı askerleri şehre dur-durak bilmeden saldırıyorlardı. İddia edilenin aksine Batı'dan İstanbul'a büyük bir yardım gelmemişti. Ancak Osmanlı ordusunda Slavlar'dan Macarlar'a, Almanlar'dan İtalyanlar'a birçok milletten insan vardı. Hatta ganimet almak umuduyla şehre saldıran bu Hristiyanlar içinde Rum kökenli olanlar da bulunuyordu. Osmanlı ordusunun en seçkin birlikleri, surlara saldıran askerlerin arkasında düşmanın yorulmasını ve sıranın kendilerine gelmesini bekliyorlardı. Saatler süren çatışmaların ardından II. Mehmed son darbeyi vurmak üzere yeniçerileri savaşa soktu.

Şehre her taraftan saldırılıyordu. Ancak asıl savaş Topkapı-Edirnekapı arasındaki surlarda oluyordu. Topların yanısıra kazılan lağımların patlatılmasıyla surlarda 100 metreye ulaşan gedikler oluşmuştu. Bizanslılar açılan gedikleri doldurmaya çalışmış, ayrıca kazıklar çakmıştı. Türk askerleri gediklere hücum edip, kazıkları temizleyerek geçecekleri yolları açmıştı.
Bir gülle parçası şehrin en büyük savunucularından olan Cenevizli Giustiniani'yi yaraladı. Adamlarının komutanlarını alarak Haliç'teki gemilerine gitmeleri, Bizanslılar'ın son direncini de kırdı. Bu yüzden müdafilerin saflarında büyük bir boşluk açıldı ve genel bir karmaşa meydana geldi. Topların kulak yırtıcı sesi ve yeniçerilerin sinir bozucu savaş naraları altında hiçbir emir duyulmadı. Bir kez geri püskürtülen Türkler, alçak dış surlarla birkaç yerinden büyük hasar almış yüksek iç surlar arasındaki boşluğu derhal doldurdu. Bazıları, Giustiniani'nin yaralandığı, terkedilmiş burçlara çıkmayı başardı.

SURLARDA TÜRK BAYRAKLARI

Topkapı civarındaki surlara çıkan Türk askerlerini gören Bizanslılar şehre kaçmaya başladı. İstanbul "Şehir düştü, şehir düştü" sesleriyle çalkalanmaya başladı. Surlarda dalgalanan Bizans kartalı ve Aziz Markos'un aslanı bulunan bayrakların yerini Türk sancakları almıştı. Şehrin savunması çökmüştü. Binlerce Türk askeri içeriye girmeye başladı. Bizanslılar evlerine, ailelerinin yanına giderken, bir kısım ahali ile yabancılar Haliç'teki gemilere kaçtı.
Bizans imparatoru bir kısım adamlarıyla kaçarken, yolda ganimet arayan Osmanlı askerlerine rastladı. Sayıca az olan Osmanlı askerleri şehid olurken, yaralı olan bir tanesi üzerine saldıran imparatoru öldürdü. Fatih'in arattığı cesedi ölüler arasında bulundu.

Çatışmalar devam ederken, şehre giren yeniçeriler genelde ahşap evlerin bulunduğu dar sokaklardan geçerek merkeze; dikilitaşların bulunduğu Hipodrom'a ve Ayasofya Kilisesi'ne doğru ilerleyen süvari birlikleri oluşturdu. Şehrin içlerine doğru her taraftan akan Osmanlı askerleri birçok esir alarak Aksaray'da birleşti ve Ayasofya'ya doğru ilerledi. Öğlen olduğunda şehir tamamen Türkler'in eline geçmişti. Şehir fethedilmişti. Artık II. Mehmed İslâm Dünyası'nın en şanlı hükümdarı ve Fatih'iydi.

AYASOFYA'DA İLK NAMAZ

İstanbul tamamen ele geçirilin ce artık Fatih ünvanını kazanmış olan İkinci Mehmed, askerleri ve devlet adamlarıyla birlikte şehre girdi. Genç sultan çevreyi seyrederek Ayasofya'ya kadar atı üzerinde ilerledi. Ayasofya'nın önünde atından indi ve içeriye girdi. Ayasofya'nın içine girdiğinde burada bir askerin duvarlardaki mermerlere zarar verdiğini gördü. Duruma müdahale edip askeri sert bir şekilde cezalandırdı ve Ayasofya'nın yağmasını yasakladığını ilan etti. Daha sonra Ayasofya'nın içini gezdi. Ardından Ayasofya içinde fetih ezanı okuttu ve mabedin "apsis" kısmına geçerek burada şükür namazı kıldı. Fatih'in Ayasofya'da şükür namazı kılması Hristiyanlar arasında büyük bir acı olarak kaydedildi. Sultanın emri üzerine üç gün içinde Ayasofya Cuma namazı kılınacak hâle getirildi. Cuma namazı vakti geldiğinde şehrin fatihleri akın akın Ayasofya'ya geldi. Binlerce kişi Ayasofya'yı doldurdu. Bu sırada hafızlar aşr-ı şerif okuyor, müezzinler de tekbir getiriyordu. Ardından müezzinler ezan okudu. Bu sırada Fatih de Ayasofya'ya girdi. Tekrar Ayasofya'yı gezip kubbesinin büyüklüğü karşısında Hâfız'ın şu beytini söyledi: "Şükür Allah'a! Ne dilediysem ondan, Her isteğim yerine geldi, mutlu oldum."

Evliya Çelebi, Cuma namazında hutbeyi bizzat Fatih'in okuduğunu kaydeder ve yapılanları şöyle anlatır: "Bütün Müslüman gaziler hazır olup, selalar okunup, müezzinler Ahzab Suresi'nin 'Şüphesiz Allah ve melekleri' âyetini okuyunca Akşemseddin ve Sivasî Kara Şemseddin kalkıp Sultan Mehmed'in koltuğuna girdi. Akşemseddin imamesini Fatih'in başına giydirip, imamesi üzerine bir turna teli sokup eline bir kılıç verdi. Sağ tarafında Akşemseddin, sol tarafında Kara Şemseddin olduğu halde tazimle Mehmed Han'ı minbere çıkarıp davudî bir sesle 'Elhamdü lillâhi Rabbi'l-âlemin' deyince bütün Müslüman gaziler feryat etti. Sultan, âdet olduğu gibi hutbeyi eda ettikten sonra Akşemseddin Sultan Mehmed Han'dan izin alıp imamlık yaptı." Akşemseddin'in kıldırdığı Cuma namazından sonra Osmanoğulları'nın devletinin daim olması ve Fatih Sultan Mehmed'in zaferlerinin devamı için dualar edildi. Artık İstanbul bir İslam şehri, Ayasofya da bir İslam mabedi olmuştu. (1),(2).

1. Türkiye Tarihi, Prof Dr Yaşar Yücel, Prof Dr Ali Sevim, Cilt 2, Osmanlı Dönemi (1300-1566), sayfa 131-140
2. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/erhan-afyoncu/2023/05/28/son-hucum.

Türk İslam tarihinin bu en parlak fethinin yıl dönemi münasebetiyle üzerinde günlerce çalışmam sonucu ilham edilen Fetih Kasidesi şiirimizi de burada dikkatinize sunarız:

F E T İ H K A S İ D E S İ

(İstanbul’un Fethi’nin Hatırasına..)

Müjde-i Peygamber’e mazhâr olan komutan

Şanlı askeri gibi kendisi de kutlu hân..

Uzun bir zaman geçti, ta ilk muhasara’dan

Eyyüp Sultan’ı andık; o saadet asrından..

İslam’ın teâlisi o fethe idealdi

Uğruna başkonulan gazâ ve istiklâldi..

Bu azm ile kuruldu Otağ-ı Hümayûn’u

Ehl-i sâlip gazâda tattı müthiş bozgunu.

Sultân’ı izlediler beyaz atın üstünde

Muhâsara başladı böyle mübarek günde.

Orduyu tanzim etti o gün saf saf ve kol kol

Elli üç gün sürecek bu çetin dehşetli yol..

Velâyetle mahâret mezcederken mâdeni

Şükran’la yâd etmiştik Mimar Muslih-ed din’i

O büyük ustaların döktüğü toplar bu gün

Hayretle takdîrinde ehl-i sanat’ın bütün

Nisân’ın altısında büyük toplar gürledi

İzn-i İlâhi ile bir devri mühürledi..

İslâm ordugâhı’nda, kabarırken dalgalar

Sûr üstünde şâhî’ler korku ve dehşet salar..

Bir yanda mancınıklar taşları savuruyor

Tirendâz oklarıyla yürekler kavruluyor..

Savrulan güllelerle açılırken rahneler

Kale bedenlerinde dehşet-engiz sahneler…

Uyku tutmaz günlerdir Ol mücahit Sultan’ı

Karadan gemi nakli hem Hünkâr’ın ferman’ı..

Azami gayret gerek tedbirleri ihfâ’ya

Amâde mücahitler emirleri ifâya

Gemiler yokuşlardan Kasımpaşa’ya döndü

Düşman safında kalan zayıf ümitler söndü.

Kırıldı azmi gibi küfrün uzun zinciri

Askeri teşcî eder pek çok Ehl-i Hak pîri..

Sultân’ın civarında en aziz hâdîm-i din

Gürâni, Şeyh Sinan ve o yüce Akşemseddin..

Harp fenninde şâhika o müthiş muhâsara

Gemiler dağdan iner sancak çıkar hisâr’a..

Hünkâr’a şevki veren o günkü mânevi haz

Bir saffet-i kalb ile el açıp etti niyaz..

Bir biri arkasından taarrûza başlandı

Umutsuz ve perişân Bizans çok telaşlandı..

Topyekûn bir gayretle ordumuz tahkîm oldu

Ordugâh’ta her yana tekbir sesleri doldu..

Yıldırmadı engeller o pek metîn azmini

Gayret-i şanlı ecdâd hıfz etti yüce dîni..

Yirmi Dokuz Mayıs’ta o ne müthiş heyecan

Surlarda gediklerden girerken binlerce can.

Ulubat’lı Hasan’lar bir destan dokudular

Sûre-i Feth’i o gün gür sesle okudular.

Sekiz asırlık hasret nihayet erdi sona

Belde-i Tayyibe’nin fethi müyesser ona.

Açıldı kapıları o mübarek salı gün

Fetholdu son bakiye o gün Bizans’ta küfrün..

Sultan bu hâdisede başka neler fethetti?

Sâde bir devlet değil! kalpleri teshîr etti..

İslâm’ın teâlisi böyle asırlar sürdü

Avrupa yüce dinin azametini gördü..

En büyük davâ için kan revân eyleyenler

Kelime-i Tevhid’i her nefes söyleyenler..

Ey isimsiz şühedâ ey bahadır gâziler

Hayırlı ahfâdınız bu gün şefaat diler..

Bu kudsî mefkûrenin arslan neferlerine

Fatihâlar gönderdik kadim şehitlerine.

Fetih’te İstanbul’un güzide tehavvülü

Ayasofya bu fethin en nadîde sembolü..

Şanlı İstanbul gibi müşerref İslam ile

Yüzyıllardır buradan geldi neşr-i Hâk dile..

Küfrün asırlar süren savleti de yıkıldı

İlk Cuma namazını, Hünkâr burada kıldı…

Sultan Fatih’e nasip o gün hutbe irâdı

Vâki oldu çok şükür ehl-i Hakk’ın murâd’ı..

Sağında Akşemseddin solda Şems-i Sivasi

Tekbir sadâlarının kubbede in’ikâsi..

İki şems arasında Sultan çıktı minber’e

Rabb-i Rahim’e şükür salâvat Peygamber’e..

Mevlâ’nın divân’ında toplu niyaz dualar

Mücahit saflarında kabarırken coşkular..

Bu fetihle insanlar pek çok vicdanlar da hür

Bizlere yüce fethi lûtfeden Hak’ka şükür..

Yarım asırlık ömre sıkışan pek çok zafer

Bizlere bıraktığın en parlak mefhâreler..

İstanbul surlarında bir azmin satveti var

Bir çağ kapatan Sultan yepyeni bir çağ açar.

Sana beş asır sonra minnet dolu şu vatan

Fetih asrının şemsi Fatih Sultan Mehmet Hân…..

Hikmet Erbıyık, 29.05.2023, Yeşilköy Millet Bahçesi..