Hiçbir zaman unutmamamız gereken gerçek… Kocaeli’de ölümle yaşam arasındaki kırmızı çizgiler!

Kocaeli Haber - 17 Ağustos depremi gibi büyük bir acı çeken Kocaeli için "deprem" kelimesini bile duymak çok farklı hisler uyandırıyor. O acı günleri yaşayan Kocaeli'de aradan yıllar geçse bile anılar tazeliğini koruyor. Kahramanmaraş merkezli yaşanan deprem felaketleri de hepimize büyük acılar yaşattı. Ama asla unutmamamız gereken deprem diye bir gerçeğimiz var. Kocaeli, depremsellik açısında Türkiye'nin en riskli bölgelerinden biri.

145 KİLOMETRE UZUNLUĞUNDA

Fay hatları haritası Kocaeli'nin çok önemli bir deprem bölgesi olduğunu ve il merkezinin de deprem olduğu takdirde en fazla sarsılacak alanlardan biri üzerinde yer aldığını açıkça gösteriyor. 17 Ağustos 1999 da yerel saatle 03:02'de, Gölcük merkezli 7,4 büyüklüğündeki depremde doğuda Düzce'nin güneybatısından batıda Hersek deltasının batısına kadar uzanan 145 kilometre uzunluğunda bir yüzey faylanması geliştiği ve depremin gerek büyüklük ve etkilediği alanın genişliği, gerekse sebep olduğu can ve mal kayıpları açısından son yüzyılın en büyük depremlerinden biri olduğu bilinen bir gerçek.

KOCAELİ FAY HATTI HARİTASI: KOCAELİ’NDEKİ DİRİ FAYLAR NEREDE?

TDFH’na göre KAF kuzey kolu Sapanca Gölü batısından Kazakburun, Tepetarla ve Başiskele’ye uzanarak İzmit Körfezi’ne girer, buradan Gölcük kıyısından geçerek Marmara Denizi içerisine uzanır. 17 Ağustos 1999 depremi fayın aktif ana kolu olan Gölcük-Sapanca arasında yüzey faylanması oluşturmuştur. İlin kuzey kesimlerinde yer alan KD-GB uzanımlı faylar ise olasılıkla diri olmayan, yani deprem üretmeyen faylardır. Kocaeli’nden geçen fay hatları AFAD tarafından paylaşılıyor. Buna göre; Kartepe, İzmit, Başiskele, Gölcük, Karamürsel, Gebze, Darıca, Körfez, Derince, Dilovası, Çayırova ilçelerinde yoğun olarak fay hattı geçiyor. AFAD’ın haritasına göre Kandıra ilçesinden çok fay hattı görülmediği rastlandı.

* Yukarıdaki haritada Türkiye Diri Fay Haritasına göre Kocaeli il merkezi ve yakınından geçen diri faylar.

17 Ağustos depreminde kırılmış olan fayların yeri oldukça detaylı olarak haritalanmıştır. Buna rağmen bazı fayların yerlerinin hassas olarak bilinmemesi nedeniyle tüm faylar 100 metre kalınlığında şeritler olarak gösterilmişlerdir. İzmit, Kartepe, Başiskele ve Gölcük ilçeleri diri fay hatları veya zonları üzerine oturmaktadır. Bu açıdan bakıldığında yapılacak çalışmaların sadece il merkezinde değil kent bütününde yapılmasının önemi ve aciliyeti kendisini açıkça göstermektedir.

* AFAD Kocaeli Deprem Tehlike Haritası

KOCAELİ DEPREM TARİHİ

Kocaeli yerleşim alanının önemli bir bölümü zayıf alüvyon zemin birimleri üzerinde oturmaktadır. Deprem dalgaları bu tür zeminler tarafından büyütülerek binalara iletilir. Zemin büyütmesi olarak tanımlanan bu durum yeni bir deprem olduğu takdirde Kocaeli’nin çoğu kesiminin kaya üzerinde yer alan illerden daha şiddetli olarak sarsılacağı, bunun sonucunda da hasar oranının fazla olacağı anlamına geliyor. 17 Ağustos 1999 Gölcük ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremleri Kocaeli’nde büyük hasar yaratmıştır. Bunun ana nedeni olarak da depremin büyüklüğünün yanı sıra düşük yapı kalitesi ve zemin büyütmesi gösterilmiştir.

* Yukarıdaki haritada TDFH’na göre Kocaeli ve çevresindeki diri faylar (kırmızı ve mor renkli kalın çizgiler diri fayları, gri noktalı alanlar alüvyon zeminleri işaret etmektedir, Emre vd., 2013 ten alınmıştır)

Marmara Bölgesi’nde yer alan Kocaeli İli, jeolojik açıdan KAF’nın kollarını oluşturan doğrultu atımlı fayların yoğun olduğu bir coğrafyada yer alır. Gerek Kocaeli gerekse komşusu olan iller tarihsel (1900 öncesi) ve aletsel (1900 sonrası) dönemlerde yıkıcı depremler ile sarsılmış ve önemli hasara uğramışlardır. Jeolojide bir temel kural vardır: Bir yer geçmişte depremlerden etkilenmiş ise gelecekte de etkilenecektir.

Kocaeli, fay hatları haritasında görüldüğü gibi ülkemizin ve Dünya’nın en önemli faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fayı’nın en aktif kolu olan Kuzey kolu üzerinde oturmaktadır. Bu nedenle il içerisinde meydana gelen ya da ili etkilemiş olan depremlerin çoğu 6’dan büyüktür. Bu nedenle gerek tarihsel (1900 öncesi), gerekse aletsel (1900 sonrası) dönemlerde il içerisi ve il merkezine yakın alanlarda yüzey faylanması yaratacak depremler olmuştur. Tarihsel depremler cihazlar vasıtası ile kaydedilmediğinden bu depremlerin yerleri ancak tarihi kayıtlardan ve hasar dağılımına bakılarak ve kesin olmayan bir biçimde tahmin edilmektedir.

Tarihi belgelere göre Kocaeli ve çevresini etkileyen başlıca önemli depremler arasında en önemlileri olarak MS 69, 325, 358, 362, 488, 526, 530, 553, 554, 557, 715, 740, 989, 1419, 1509, 1530, 1567, 1719, 1764, 1766, 1866, 1878 ve 1894 depremleri sayılabilir. Bunların bir kısmı ilin farklı kesimlerini, bir kısmı ise doğrudan il merkezini etkilemiştir. Örneğin 358 Büyük Depremi tsunami de oluşturmuş ve kayıtlara göre şehrin adeta ortadan kalkmasına neden olmuştur.

Aletsel dönemde Kocaeli bölgesinde meydana gelen en yıkıcı deprem olan 7,4 büyüklüğündeki 17 Ağustos 1999 Depremi, tüm Marmara Bölgesi'nde, Ankara'dan İzmir'e kadar geniş bir alanda hissedilmiş, bu depremde resmi kayıtlara göre 17.480 can kaybı, 23.781 yaralanma olurken 285.211 ev, 42.902 iş yeri hasar görmüştür. 17 Ağustos depremi sanayisi gelişmiş, nüfusu yoğun bir bölgede meydana geldiği için bir doğal afet olmanın ötesinde felakete dönüşen bir yıkım olmuştur.

*TMMOB Jeoloji Mühensileri Odası'nın hazırladığı makaleden yararlanılmıştır.