Mimar Sinan’ın İzmit’te yaptığı o camiyi biliyor musunuz?

Mimar Sinan’ın İzmit’te yaptığı camiiler denilince aklına hangileri geliyor. İlk olarak Yeni Cuma camii geliyordur elbette. Mimar Sinan’ın İzmit’teki imzasızdır adeta Yeni Cuma Cami. Yapıldığı 1579 yılından beri İzmit’in en özel camisi olmaya devam ediyor. İzmit Fevziye Camii’de Mimar Sinan’ın özel camilerinden biri. İlk Fevziye Camii, Kanuni Sultan Süleyman döneminde sadrazam Rüstem Paşa’nın kethüdası, İzmitli Mehmet Bey tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştı. Daha sonra yıkılan cami, II. Mahmut döneminde Kaptan-ı Derya Fevzi Paşa tarafından yeniden yaptırılmıştır. Bugünkü Fevziye Cami de adını ikinci kez yaptıran Fevzi Paşa aldı.

DEFTERDAR ABDÜSSELAM TARAFINDAN MİMAR SİNAN'A YAPTIRILDI

Mimar Sinan tarafından İzmit’te yapılan bir camii daha var. Abdüsselam Camii, daha bilinen ismi ile İmaret Camii. İzmit Kolordu bölgede, Atatürk Müzesinin arkasında kalan küçük bir cami. İşte o İmaret Camii, Mimar Sinan’ın İzmit’te yaptığı camilerden biri. 1524 yılında Defterdar Abdüsselam tarafından Mimar Sinan'a yaptırıldı. Camii yaptıran Abdüsselam Bey ise oldukça ilginç bir kişi. Abdüsselam Bey, maliye kaleminde yükselmiş̧, zengin bir Osmanlı bürokratıdır. Nereli olduğu ile ilgili karmaşık bilgiler olsa da, Abdüsselam Bey’in 1492 yılında İspanya’dan gelen Seferad Yahudilerinden olduğu konusunda ortak bir kanı bulunmakta. Dönemin tarihçilerinden Gelibolulu Mustafa Ali, Abdüsselam’ın Yahudi iken Müslümanlığa geçtiğini bildirir. Sicill-i Osmanî’de ise babasının Seyyid Abdülalâm olduğu ve Mısır’ın fethinden sonra İstanbul’a getirildiği yazmaktadır.

ZENGİNLİĞİ İLE ÜNLÜ

Kaynaklar Abdüsselam Bey’in kimliği konusunda tereddütlü olsa da Yavuz Sultan Selim döneminde defterdar, Kanuni Sultan Süleyman döneminde başdefterdar olduğu konusunda hem fikirdir. Kaynakların ortak görüşte olduğu bir diğer husus Abdüsselam Bey’in zenginliğidir. 1520 yılı tahrir kayıtlarına göre İzmit’in Selgeri Karyesi ve Depecik Mahallesi’nin yarısı Abdüsselam Bey’e aittir. Söz konusu yerlerin, Abdüsselam Bey’in eline geçmesini Gelibolulu Mustafa Ali şöyle nakleder: Yavuz Sultan Selim o zamanlar Hazine defterdarı olan Abdüsselam Bey’den Haliç kıyısında bulunan kasrı tamir ettirmesini ister. Abdüsselam Bey padişahın şanına yakışır bir şekilde köşkü döşetir. Padişah köşkü gördüğünde devlet malının israf edildiğini düşünerek rahatsız olur. Abdüsselam Bey de burayı devlet malından yaptırmadığını, “kulu ve sahip olduğu her şey efendisinindir” düşüncesiyle kendisine hediyesi olduğunu söyler.
Çok memnun kalan Yavuz Sultan Selim üç kat hilat ile hayratlarına gelir olsun diye İznikmid’deki birkaç köyü kendisine temlik eder. O da Selgeri Karyesi’nin gelirlerini Küçükçekmece’deki medreseye vakfeder. Kocaeli tahrir kayıtları kendi adını taşıyan çeşme, imaret ve mescidi de doğrulamaktadır. Buradaki imaretinin yakınında bir dönüm bostanlık bulunmaktaydı. Aynı yerde iki dükkân, karşısında iki katlı evde 6 dükkân ve deniz kıyısında bozahane duvarında hücre ve 4.000 akçe vakfetmişti.

DEPREMDE YIKILDI

İzmit İmaret Camii’nin bir başka özelliği ise Mimar Sinan'in ilk yapıtlarından biri olması. Yaşadığı dönemin en büyük mimarı olan Selim için, Süleymaniye, Selimiye, Şehzadebaşı camii gibi devasa eserleri yapmaya İzmit’teki bu adımla başladı desek çok bu abartılı olur? Ama bugünkü cami maalesef ilk hali değil. Mimar Sinan’ın yaptığı cami bugün yok. İzmit ve çevresinin en büyük belası olan deprem maalesef kentimize binlerce yıldır büyük zarar veriyor. 22 Mayıs 1766 günü adeta küçük kıyameti yaşadı İzmit. Tahmini büyüklüğü 7.1 olan deprem, İzmit'ten Tekirdağ'a kadar uzanan geniş bir alanda etkili oldu. Deprem, İzmit'te ağır hasarlara neden oldu. O deprem, İmaret Camii’nin de yıkılmasına sebep oldu.

İLK CAMİDEN SADECE DUVAR KALDI

1872 yılına kadar tarihi cami harap içinde kaldı. Seyyid İsmail Zülkefil Bey tarafından eşi Hadice Firdevs Hanım için yeniden yapıldı. Seyyid İsmail Zülkefil Bey’in kim olduğu ile ilgili bir bilgi bulamasam da İmaret Camii’ni yeniden yapımını sağlayan zat olarak hayırla anmakta yarar var. İlk yapıldığında kubbeli olan cami, 1872 yılındaki onarımda çatılı olacak şekilde yapıldı. 1766 depreminin ardından, 17 Ağustos 1999 depreminde de İmaret Cami yine hasar gördü. Cami yeniden onarılarak ibadete açıldı. Mimar Sinan’ın yaptığı camiden pek bir eser kalmamış olsa da caminin çevresini saran duvar, ilk günkü hali ile durmaya devam ediyor. Ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde de İmaret Camii’ni bulmak mümkün. İzmit’te bulunan camileri sayan Evliya Çelebi, Abdüsselam Bey camiinin Mimar Sinan tarafından yapıldığını yazmaktadır.