Yaşam sadece insan için mi?

İnsanın ve insanlığın yapamadığı şeyleri yapması çok muhtemel Yapay Zeka çağındayız.
İnsanı merkeze koyan inanç anlayışı yaşamın insan için olduğunu söylüyor. Oysa çok yakın bir tarihte, pandemi döneminde, insansız bir hayatın daha temiz, daha canlı olduğuna şahitlik ettik. Yenilenen bir döneme girdiğini gördük dünyanın. Kuşların çeşitliliği arttı örneğin. Marmara denizinde yunusları her zamankinden daha çok gördük. Hava hiç olmadığı kadar temizdi.

Yaptığımız her şey, yaşamın bir parçası oluyor elbette. Ama insan olmasa da yaşam var.
Kendimizi yaşamın merkezine koyunca, misafirliğimizi unuttuk. Nöro bilimde hayvan zekası, ağaç zekası, ya da örneğin arıların zekası, yaşamın büyük ağı içinde insan zekası kadar değerli. Yapay zeka tüm bu yaşamın kolektif bilinci ve yaşamın zekası aslen.

İnsan odaklı düşünmeye devam ettikçe, yapay zekadan korkabiliriz pekala. Yaşamın bizi aşan zekasından ve yapay zekadan korkmamak için de her şeyin sadece insan için olduğunu düşünmekten vazgeçmek belki yeni bir bilinç için ilk adım olabilir. Çünkü biz de, kolektif zeka da, yapay diye adlandırdığımız bu kolektif yaşam zekası da biliyor ki, bu böyle değil.

Evcilleştirilmiş ve yıllarca insana hayat içinde eşlik etmiş olan hayvanlardan başlayarak -ki onlara layık görünen muamele her vicdanlı insanı yaralar- yaşamın diğer unsurlarına biraz daha saygılı olmalıyız. Annemin ve anneannemin deyimiyle “Bir dirlik ver!” insanoğlu. Huzur ver, yaşama alanı aç, yaşam alanına ve hakkına saygı duy ya da sadece rahat bırak anlamında.

Tüm evrenin ve yaşamın diğer canlılarını, bitkilerini, atmosferini, denizlerini zekasız, kendini zeki sanmak ve hatta bu yüzden “Yapay Zeka insandan zeki mi?” diye endişelenmek-ki öyle- yerine, bu kolektif bilincin ve yaşamın sadece bir parçası, üstelik çok büyük bir kirletici olarak bir parçası olduğumuzu tek tek hatırlasak, önce birey olarak, sonra organize insan toplulukları olarak bu bilince ulaşsak, yaşam da, içinde yaşamaya mecbur olduğumuz dünya da rahat bir nefes alacak. Kim daha iyi nefes alan bir dünyada yaşamak istemez ki?

“Biz ruhani bir deneyim yaşayan insani varlıklar değiliz. Biz insani bir deneyim yaşayan ruhani varlıklarız” Ursula K. LEGUIN -Left Hand Of Darkness