DİYABET BESLENME

Şeker hastalığı ya da diyabet, pankreasın yeterli insülin üretememesi ya da vücudun üretilen insülini yeterli şekilde kullanamaması sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. İnsülin salgılanmaması ya da yetersizliliği kan şekerinde yükselmeye neden olmakta , karbonhidrat, protein, ve yağ metabolizmasındaki anormalliklerolmaktadır. Kısaca şekerin regüle edilememesi sonucunda insülin direnci ve eğer tedavi sağlanmazsa şeker hastalığı ile karşı karşıya kalmaktayız. Kan şekeri metabolşzmasının bzukluklarıdır. Diyabet yaşam kalitesini olumsuz etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur ve ömür boyu izlem gerektirir.

BESLENME TEDAVİSİ

Tıbbı beslenme tedavisi diyabetin oluşumunu önlemek ve var olan diyabet tedavisine yardımcı olmak aynı zamanda diyabete bağlı komplikasyonların gelişimini önlemek ve ya yavaşlatmak için gereklidir. Diyabette beslenme tedavisi dediğimizde öncelikle diyabet sınıflandırması yapmalı ve buna göre bir beslenme rutini oluşturulmaya çalışılmalıdır.

Sınıflandırma kısaca şu şekilde olmaktadır;

1. TİP 1 DİYABET-B hücrelerinin hasarı sonucu oluşur tam insülin eksikliğine yol açar

2. TİP 2 DİYABET-insülin direncininn ilerlemesi ile insülin sekresyonu bozukluğu

3. GESTASYONEL GEBELİK YANİ GEBELİK ŞEKERİ-gebelik sırasında oluşur

4. SPESİFİK TİP DİYABET-genetik faktörler- bazı pankreas hastalıkları-organ transferi ve aıds

Gestasyonel gebeliklerde hamilelik boyunca bebeğin beslenmesine katkı sağlayacak şekilde bebeğin büyümesini ve gelişmesini engellemeden annenin beslenmesi düzenlenerek ilerlenmektedir. Bu tip şeker bozukluğunda gebelik sonrası düzelme olur o nedenle çoğu zaman gebelik sürecinde kontrolde bulunmak yeterli olmaktadır.

Tip 1 ve Tip 2 için beslenme modeli hemen hemen aynı olmaktadır. Ülkemizde ve dünyada Tip1 ve Tip 2 diyabet prevelansı oldukça yüksektir. Tip 2 diyabette ilaç kullanımı ile beraber beslenme düzeni sağlanmalıdır. Tip 2 diyabette genellikle kilo fazlalığı obezite ile de karşılaşmaktayız. Genellikle birbirini takip eden hastalıklardır. Çoğunluğu obez olan tip 2 diyabetli hastaların beslenmelerinde temel ilke enerji kısıtlaması, aktivitenin artırılması, obezitenin düzeltilmesi ve insülin direncinin azaltılmasıdır. Şeker hastalığında karbonhidrat kısıtlı diyet modeli uygulamaktayız. Buna göre günlük alması gereken enerjinin en fazla yüzde 50-60 sı karbonhidratlardan gelmelidir. Bu kişiden kişiye göre değişmektedir bu nedenle her hastaya aynı beslenme düzeni ve aynı karbonhidrat miktarı verilememektedir.

-Doymuş yağ asitlerinden uzak durulmalı,

-Düzenli bir egzersiz programı uygulanmalı

-gece beslenmelerine son verilmeli

-sık sık az az ara öğünlerle beraber bir rutin oluşturulmalı

-günlük su miktarına dikkat edilmeli

-şeker içeriği yüksek besinlerden uzak durulmalı

-paketli gıdalardan uzak durulmalı

-diyabetik ürünlerde bile yüksek miktarda doymuş yağ bulunmaktadır. bu nedenle diyabetik hazır ürünlerde bile dikkat etmeli ve etiket okumaya özen göstermeliyiz.

-hayvansal proteinler ve bitkisel proteinler dengeli kullanılmalı

-tatlandırıcılarda şeker içermektedir bu nedenle tatlandırıcı kullanımına da dikkat edilmelidir -ekmek hamur işi tercihlerinde tam buğdaylı ürünler tercih edilmelidir

-öğünler şeker oranı yüksek besinler ile atlatılmamalı; örneğin kahve kek/poğaca/kruvasan gibi

-posası yüksek besinler tercih edilmeli

-vitamin ve minerallerde eksiklikler var ise bunlar besinlerle ve gerekli görülürse suplementler ile giderilmelidir. Örneğin metformin kullananlar arasında yapılan bir çalışmada b12 seviyelerinde düşmelerin olduğu görülmektedir bu nedenle b12 seviyeleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Aynı zamanda. diyabetli hastalar serum c vit seviyelerinde düşüklükler olabilmektedir. Krom, mag, d vit değerlerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir.

-mikrobiyotanın daha sağlıklı bir hale gelmesi içinde antioksidan bakımından zengin besinler tercih edilmelidir.

En çok uygulanan diyet modeli ise akdeniz diyeti olarak uygulanabilmektedir. günlük 6 öğünlü 2 saatte bir beslenmenin olacağı ve akşam 18.00-19.00 da akşam yemeği öğününün tamamlanacağı daha sonrasında da 21.00 gibi son küçük bir ara öğün ile günü tamamlayacak şekilde bir planlama yapmaktayım. Akdeniz diyetinde bitkisel ve hayvansal proteinler beraber kullanılmaktadır bitkisel proteinlere lifli gıdalara biraz daha fazla yer verilmekte hayvansal proteinlerden de özellikle omega 3 bakımından zengin olan balık çok kullanılmaktadır. Yağlı tohumlar ve baklagillere yer verilmektedir. yeterli ve dengeli bir besin alımı ile şekerin regüle edilmesi sağlanmakta ve hastanın yaşam konforu artmaktadır.

Obezitesi olan diyabet hastaları içinde dengeli bir kilo kaybı sağlanmaktadır. Kilo kaybı olurken ciddi boyutta kas kayıplarına değil daha çok vücutta depolanmış fazla yağ kilolarından kayıp sağlanması hedeflenmektedir.

Hızlı etkili İnsülin kullanan tip 1 diyabet hastaları içinde kullandığı insülin miktarına göre karbonhidrat sayımı yöntemi ile de bir diyet programı sağlanmaktadır.

Karbonhidrat sayımında günlük besinlerden aldığı karbonhidratları hasta bir yere not alır ve buna göre insülin ile beraber dengeli bir günlük cho alımı sağlanır.

Bu yöntem için hastaya karbonhidrat sayımı eğitimi verilmektedir. Herkes için uygulanan bir yöntem olmadığı için klinik bir değerlendirme ile yapılması ve uygun hastaya uygun yöntem ile ilerlenmesi daha doğru olacaktır.

Tüm bunlar göz ününe alındığında kan şekerindeki dalgalanmaların olmaması için besinlerin zamanında önerilen miktarlarda alınması sağlanmalı ve yaşam şeklinin mutlaka değiştirilmei gerekmektedir. Aynı zamanda 3 aylık periyodlar kan şekeri seviyelerine bakılmalı ve izlemde kalınması daha doğru olacaktır.