Koç Holding ailesinin üvey çocukları: Tüpraş işçileri!

“Yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan nasibinizi arayın.”
(Cuma Suresi, 10. Ayet)

De te fabula narratur!' (Anlatılan senin hikâyendir)
-Karl Marx

Tüpraş işçisi bir haftadır haklı mücadelesi için elinde ne imkân varsa kullanıyor. İş yavaşlatıyor, yürüyüş yapıyor, sosyal medya çalışması yapıyor kendisini anlatıyor ama bence çok hepsinden çok önemli bir şey daha yapıyor… Soru soruyor! Koç Holding her ‘akıllı’ holdingin yapacağı gibi kendi çalışanına ‘biz bir aileyiz’ diyor. İşçiler ise bu iddiayı çok basit bir şekilde tersine çeviriyor ve soruyor, “Madem aileyiz, biz neden bu haldeyiz?”

AİLENİN İLK 500 TAKINTISI VE TÜPRAŞ

Evet soru çok açık, Koç Holding ailesine kimler dahil ve Tüpraş işçisi bunun neresinde?

Tüpraş özelleştirmesi Türkiye tarihinin en büyük özelleştirmelerinden birisi. Koç Holding Tüpraş’ı 4.14 milyar dolara aldı…

Peki Koç Holding için Tüpraş neden önemli? Koç Holding 2000 yılında kendisine bir hedef koyuyor, biliyorsunuz bazı aileler takıntılı oluyor… Gazeteci Vahap Munyar 2005’te üst düzey bir Koç yetkilisine bu takıntılı hayali soruyor, cevap şöyle; “2004 yılı sonuçlarımıza göre Fortune 500’de 389’uncu sıradayız. Tüpraş’la birlikte dünyanın ilk 200 büyük şirketi arasına girmiş oluyoruz.” Yani anlayacağız şu ki Tüpraş aslında bir ailenin büyüme hayaliyle ilgili. Bu hayalde binlerce Tüpraş işçisinin emeği var mı? Var. Peki bu hayal aşıldı mı? O tarihten itibaren bin kez aşıldı… Tüpraş hâlâ Türkiye’nin en önemli markası, hâlâ çok stratejik. Peki işçisine ne dün, ne de bugün şükran duydu mu Koç Holding? Cevap vereyim hayır…

5 YILDA MALİYETİNİ ÇIKARDI

Halbuki kendisi 2005’te Tüpraş’ı 4.14 milyar dolara satın aldı, 2006, 2007, 2008 ve 2009 yılının ilk 9 ayında satış gelirlerini de kârını da önemli ölçüde artıran TÜPRAŞ’ın bu dönemde vergi öncesi kârlarının toplamı 3,5 milyar dolara yaklaşmıştı. Bu ne demek biliyor musunuz? 2010’da, yani satın alındığı tarihten 4.5 yıl sonra Koç ödediği parayı geri almış oldu. Türkiye’nin en kârlı, en stratejik kurumunu aldılar ve 5 yıla yakın bir zamanda maliyeti çıkardılar. Yine bir soru soralım, bu kârı kim üretti? Koç ailesinin üyeleri mi? Yoksa Tüpraş işçileri mi? Cevabını yine verelim… Tüpraş işçileri! Koç Holding’in aile üyelerini hiç makine başında çalışırken ya da bakım yaparken gören oldu mu? Elbette hayır fakat binlerce işçinin kaderine karar verirken ortaya çıkıyorlar. Üretimde olmayanlar, üretimden gücünü alanlar üzerine hüküm veriyorlar. Ne için? Koç ailesinin hedefleri için! Bir aileye karşılık, binlerce Tüpraş işçisinin ailesi yok sayılıyor…

ZORDALAR VE GEÇİNEMİYORLAR

İşçiler çok basit bir şey söylüyor, “Zordayız, geçinemiyoruz”. Bundan daha insani bir hak talebi olabilir mi? Bir işçiyi kadın ya da erkek fark etmez, maaş gününde ailesine, sevdiklerine karşı neden utandırıyorsunuz? Bir de zorda olan işçi size neden itaat etsin? Elbette harekete geçecek. İnsan zordaysa empatiyi bırakır, kendini anlatmak ister. Tüpraş işçisi de kendisini anlatmak istiyor, herkesten empati bekliyor, anlaşılmak istiyor.

İŞÇİ BAŞINA KÂR VE TÜPRAŞ’IN DURUMU

Tüpraş işçisine bir hatırlatma yapayım. Tüpraş en son 2020’de zarar etti. Bu dönemde personel ödemelerinin toplam maliyet içerisindeki payı %2.7'ydi ve yıl ortalaması bakımından 6129 personeli vardı. Sonra 2021, 2022, 2023 yıllarında ise kârları patladı. Bahsi geçen üç yılda personel giderlerinin toplam maliyet içerisindeki payı ise sırası ile %3.03, %3.78 ve %1.71 oldu. Personel sayısı ise kırılan kâr rekorlarına rağmen 2020 yılına göre asla artmadı ve ilgili 3 yılda sırası ile 5923, 6043 ve 6055 kişi oldu. En son 2024 yılı verilerine göre ise 6236 kişi istihdam eden Tüpraş’ın personel giderlerinin bütçedeki maliyeti yüzde 2.33! Koç Holding ne istihdam yaratmış, ne kârlarından işçisine aktarmış! Toplam 6 bin 236 çalışanı bulunan TÜPRAŞ’ın bir yıldaki işçi başı net kârı 3 milyon 21 bin lira. TÜPRAŞ’ın aydaki işçi başı net kârı ise 252 bin lira.

ÜVEY EVLAT: TÜPRAŞ İŞÇİLERİ

Peki işçiler ne kadar kazanıyor?

Petrol İş Kocaeli Şube Başkanı Nesimi Yetişoğlu işe yeni giren işçilerin kesintilerle eline 19-29 bin lira arasında para geçtiğini, Tüpraş’ta ortalama maaşların ise 40 bin lira civarında olduğunu duyurmuştu. Şimdi tekrar başa döneyim ve Tüpraş işçisinin haklı sorusuna yanıt vereyim. Evet ortada bir aile var fakat Tüpraş işçisi bu ailenin sevmediği, ötelediği, aileden saymadığı üvey evladıdır… Aksi olsa işçiler bu halde mi olurlardı?